2024 March 19 - سه شنبه 29 اسفند 1402
درباره نوروز چگونه قضاوت كنيم
کد خبر: ٨٤ تاریخ انتشار: ٠٧ فروردين ١٣٩٦ - ٠٧:٠٧ تعداد بازدید: 4082
صفحه نخست » عمومی » مقالات
درباره نوروز چگونه قضاوت كنيم

نوروز كه نامي براي مواجه شدن با روزي نو و تازه است در آغاز هر سال جديد خورشيدي چشمان هر مسلمان ايراني را به طبيعتي سر سبز و بهاري بس زيبا روشن مي كند و نشاط و اميد را در دل آدمي دو چندان مي نمايد و اين اغازي بسيار زيبا و دوست داشتني براي رسيدن به آينده اي بهتر خواهد بود .


پس چه خوب است كه اين آغاز را با توجه به خداوند و به كارگيري روحيه معنوي و ابزار رسيدگي به خلق خدا مسير رسيدن به اينده را آسان تر و دستيافتني تر بنماييم.

دين اسلام  كه دين جامع الهي براي هميشه زمان و زمين است از فرصت كم نظير نوروز نيز براي ديني كردن جامعه و تحقق حاكميت معنوي و الهي در جهان و زندگي مردم بهره جسته و براي آن اعمال و عباداتي تعيين نموده است و همچنين مناسبتهايي را نيز براي اين فرصت هماهنگ كرده است.

 نوروز يكى از اعياد باستانى است كه قبل از اسلام نيز در ميان مردم ايران مطرح بوده وهمچنان مورد علاقه آنها مى باشد، نوروز هميشه همراه با آغاز فصل بهار وبيدارى طبيعت مى باشد، ومردم با روحيه شاد وتازه به شادمانى وديد وبازديد كه از سنّتهاى ديرين ايرانيان بوده مى پردازند.

 امّا قضاوت دينى و نگاه معرفت دينى در باره اين نشئه تاريخى در ميان نقل ها و روايات به طور گوناگون و متفاوت مطرح شده است، و نظرات متفاوتى را به جامعه بشرى ارائه نموده اند، مطابق برخى نقل ها نوروز اختصاص به غير مسلمانان و موحدان دارد و اسلام هيچ گونه تاييدى را براى آن ايراد نكرده است، و بنا بر اين نظريه نوروز به طور تمام و كمال، مذمّت شده و بايستى از آن احتراز و اجتناب كرد، و مدعيان اين نظريه به رواياتى از حضرات معصومان نيز استناد نموده اند، كه طرح آنها دذراين مجال نمى گنجد.

 ولى در مقابل نظر ديگرى مطرح است، كه به طور كامل نوروز را با همه متن و حواشى آن مورد تاييد و امضاء قرار داده است، و از آن دفاع نموده و خواستار ترويج فرهنگ نوروز در جامعه مى باشد، به طور طبيعى اين گروه نيز براى اثبات مدعاى خود به رواياتى چند تمسّك كرده اند.

 امّا باتامل در مجموعه معارف دينى و اجتناب از افراط و تفريط در نظريه پردازى ها، مى توان به نظريه سوّم يدست يافت كه عبارت از راه ميانه و حد وسط و جمع ميان دو نظريه باشد.

 براى تبيين نظريه سوّم بايستى مقدمه اى را تحرير نمود:

 مجموعه دستورات و آيين اسلام و اديان توحيدى از دو حال خارج نيست، الف) سنّت هاى تاسيسى. ب) سنّت هاى امضايى.

 سنّت هاى تاسيسى عبارت است از آندسته آيين ها و روشهايى كه اسلام و اديان توحيدى براى اولين بار تاسيس و ايجاد نموده و به انجام آنها توصيه كرده اند، اعمّ از توصيه الزامى و غير الزامى.

 گروه زيادى از واجبات و مستحبات شرعى و دينى مانند نماز ،روزه، خمس، زكات، حجّ و...از همين قبيل است.

 امّا دسته دوّم كه عبارت است از سنّت هاى امضايى، به آن دسته و گروه از آيين ها و مسايل گفته مى شود كه در پيش از اسلام يا ساير اديان نيز بوده اند و اديان توحيدى نيز آنها را امضا نموده و تاييد كرده است، و به ابطال آنها اقدام نكرده، زيرا قبل زا آنكه يك امر شرعى و دينى باشند، يك موضوع عقلى و عرفى بوده و آنچه به خوبى و حسن آنها نيز حكم مى كرده، همان عقل و عرف بوده است، و اسلام نيز آن را به عنوان يك امر پسنديده و مطلوب مورد تاييد قرار داده است، و هدف از اين تاييد نيز در حقيقت مهر صحّت زذدن بر احكام عقل و حرمت گزاردن به انديشه سليم و درست است، كه دين اسلام در اين ميان گوى سبقت را از ساير اديان ربوده و بيش از همگان براى عقل و انديشه اعتبار و احترام قايل شده است.

 مسايل متعددى مانند ارزش نهادن به عدالت، مساوات، احترام به پيشكسوتان، رعايت وحدت در ميان جامعه و.... از اين قبيل است.

 امّا يك نكته قابل ملاحظه در اين جا اين است كه، اسلام و اديان توحيدى در مسايل امضايى به طور يكنواخت عمل ننموده اند، يعنى در همه جا به طور كلى تصميم به تاييد و يا ابطال نگرفته اند، بلكه در برخى موارد موضوعات متداول در جامعه را بإ؛ع ع اندك اصلاحات و پيرايشى مورد تاييد قرار داده اند، يعنى برخى از جوانب كه صحيح بوده را تاييد كرده و برخى ديگر را ابطال نموده اند، يعنى به تفصيل قايل شده اند.

 نوروز از جمله جمله مسايلى است كه مى توان، آن را از اين قبيل دانست و قايل به نظريه سوّم در باره آن شد، يعنى اسلام و اديان توحيدى به طور مطلق و بدون قيد و شرط با نوروز و سنت هاى آن موافق نيستند، و آن را نيز امضاء ننموده اند، و به طور مطلق نيز آن را ابطال نكرده اند، بلكه راه ميانه را انتخاب نموده اند بدين صورت كه آندسته از سنّت هاى غلط و ناصحيح را باطل كرده و از انجام آنها و ترويج آنها منع كرده و دسته ديگر كه منعى نداشته است را تاييد نموده و به ترويج آن توصيه كرده است.

 صله رحم، شادابى، توجّه به مسايل نو و جديد، توجّه به طبيعت سبز و آوردن سبزه به درون خانه، پوشيدن لباس نو و زيبا، انجام مسافرت و پرداختن به تفريح براى تجديد قوا، و هزاران سنّت ديگر نوروز كه مورد تاييد اديان توحيدى و اسلام بوده است را امضاء نموده و به آنها تشويق كرده است.

 امّا برخى از سنّت هاى غلط نيز كه در نوروز بوده را باطل كرده و از آنها نهى نموده است.

 پس با توجه به اين توضيحات معلوم مى شود، كه اسلام با بخش معظمى از نوروز موافق است و آن را تاييد مى كند، زيرا اينها سنتهايى بوده كه اگر قبل از اسلام هم نبود، لازم بود اسلام تاسيس كند، و براى سعادت بشر بدان ها توصيه نمايد.

 از اين رو اسلام ضمن تاييد آن سنتهاى صحيح، به تكميل و اصلاح آن نيز پرداخته است، به طور مثال براى آغازين لحظه ورود در سال نو دعايى تاسيس نموده و براى قرائت آن يز پاداشى قرار داده است، تا مردم ضمن توجه به مسايل باستانى خود از اجر و پاداش معنوى هم برخودار باشند، زيرا خداوند زا آن جهت كه به سعادت بندگانش اميدوار و علاقه مند است به دنبال روزنه اى است كه براى تشويق بندگان به آنها اجر و پاداش بدهد.

 دعاى لحظه تحويل سال: »يا مقلب القلوب والابصار، يا محول الحول والاحوال، يا مدبرالليل والنهار، حول حالنا الى احسن الحال«

 جالب توجه اينكه دعاى تحويل سال نيز با مضمونى مطابق با فضاى تحويل سال جديد و ايجاد معنويت و ارتباط با خداوند و خالق جهان، و مدبر عالم، تدبير شده است، اين نيز مى تواند مويد راز تشويقى خداوند عزوجل براى بندگان باشد، از هر طريقى كه مى شود بايستى رابطه انسان با خدا را برقرار نمود.

 نمونه هايى از تاييدات و اصلاحات آداب نوروز باستانى:

 مرحوم شيخ حرّ عاملى در كتاب وسائل الشيعة بابى را گشوده به عنوان »باب استحباب غسل يوم النيروز«، وروايتى را از مصباح شيخ طوسى از معلّى بن خنيس، از امام صادق (ع) نقل مى نمايد كه آن حضرت فرمود: »إذا كان يوم النيروز فاغتسل والبس أنظف ثيابك« يعنى وقتى روز نوروز فرا رسيد غسل كن وبهترين وتميزترين لباست را بپوش. وسائل الشيعة (آل البيت ) - الحر العاملي: 335/3.

 در مفاتيح الجنان مى خوانيم: وامّا اعمال عيد نوروز پس چنان است كه حضرت صادق(ع) به مُعَلَّى بن خنيس تعليم فرموده كه چون روز نوروز شود غسل كن و پاكيزه ترين جامه هاى خود را بپوش و به بهترين بوهاى خوش خود را خوشبو گردان و در آن روز روزه بدار پس چون از نماز پيشين و پسين و نافله هاى آن فارغ شوى چهار ركعت نماز بگذار يعنى هر دو ركعت به يك سلام، و در ركعت اوّل بعد از حمد ده مرتبه سوره »اِنَّا اَنْزَلْناهُ«بخوان و در ركعت دوّم بعد از حمد ده مرتبه سوره »قُلْ يا اَيُّها الْكافِروُنَ« و در ركعت سيّم بعد از حمد ده مرتبه سوره »قُلْ هُوَ اللَّهُ اَحَدٌ« و در ركعت چهارم بعد از حمد ده مرتبه »قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ« و »قُلْ اَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ« بخوان و بعد از نماز به سجده شكر برو و اين دعا را بخوان:... .

 ابن ابى الحديد در شرح بر نهج البلاغه نقل مى كند:

 وقد قبل علي عليه السلام هدايا جماعة من أصحابه ودعاه بعض من كان يأنس إليه إلى حلواء عملها يوم نوروز فاكل وقال لم عملت هذا فقال لأنه يوم نوروز فضحك وقال نورزوا لنا في كل يوم إن استطعتم . شرح نهج البلاغة - ابن أبي الحديد - ج 11 - ص

 شيخ صدوق در كتابش روايتى را از حضرت على نقل مى كند كه روزى براى على (ع) هديه اى آوردند، آنحضرت فرمود: اين چه هديه اى است؟  پاسخ دادند: امروز عيد نوروز است وهديه دادن در اين روز مرسوم مى باشد.

 فرمود: اگر مى توانيد هر روز را با هديه دادن خودتان نوروز كنيد، وسپس فرمود: »نيرزونا كلّ يوم« هر روزمان نوروز باد. من لايحضره الفقيه للشيخ الصدوق: 300/3.

 توجّه به نوروز در اديان توحيدى گذشته:

 قال الصادق ( عليه السلام ) : يا مفضل لو تدبر القرآن شيعتنا لما شكوا في فضلنا اما سمعوا قول الله جل من قائل:... في طوائف من بني إسرائيل : (أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ خَرَجُواْ مِن دِيَرِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحْيَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَذُوفَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَايَشْكُرُونَ) البقرة: 243/2.

 الذين خرجوا من ديارهم هاربين حذر الموت إلى البراري والمغاور فحظروا على أنفسهم حظائر وقالوا قد حرزنا أنفسنا من الموت وهم زهاء ثلاثين الف رجل وامرأة وطفل : ( فقال لهم الله موتوا ) فماتوا كهيئة نفس واحدة وصاروا رفاتا فمر عليهم حزقيل ابن العجوز فتأمل أمرهم وناجى ربه في أمرهم وقص عليه قصتهم وقال الهي وسيدي قد أريتهم قدرتك انك أمتهم وجعلتهم رفاتا فأرهم قدرتك وان تحييهم حتى ادعوهم إليك ووفقهم للايمان بك وتصديقي فأوحى الله إليه يا حزقيل هذا يوم شريف عظيم القدر وقد آليت به ان لا يسألني مؤمن حاجة الا قضيتها له وهو يو نوروز فخذ الماء ورشه عليهم فإنهم يحيون باذني فرش عليهم الماء فأحياهم الله بأسرهم فاقبلوا إلى حزقيل مؤمنين بالله مصدقين وهم الذين قال الله فيهم : ( ألم تر إلى الذين خرجوا من ديارهم وهم ألوف حذر الموت قال لهم الله موتوا ثم أحياهم) الهداية الكبرى، ص 419 - 420.

 مناسبت هاى هم زمان در روز نوروز:

 الف) روز نشستن كشتى نوح بر كوه جودى:

 المعلى بن خنيس، عن الصادق عليه السلام أنه قال : يوم النيروز هو اليوم الذي استوت فيه سفينة نوح عليه السلام على الجودي . الخبر.

 بحار الأنوار - العلامة المجلسي ج 11   ص 342.

 ب) روز شكستن بت ها از سوى ابراهيم در بتكده:

 عن المعلى بن خنيس عن أبي عبد اللّه عليه السلام قال : يوم النيروز هو اليوم الذي كسر فيه إبراهيم عليه السلام أصنام قومه.

بحار الأنوار - العلامة المجلسي ج 21   ص 43.

 ج) روز نصب على براى امامت و خلافت و جانشينى پيامبر اعظم، و اخذ عهد و پيمان براى وى:

 المعلى بن خنيس ) عن الصادق ( عليه السلام ) ، إن يوم النيروز هو اليوم الذي أخذ فيه النبي ( صلى اللّه عليه وآله ) لامير المؤمنين ( عليه السلام ) العهود بغدير خم فأقروا له بالولاية ، فطوبى لمن ثبت عليها ، والويل لمن نكثها.  وسائل الشيعة: 173/8.

 د) روز ماموريت على (ع) براى رفتن به سوى جنيان و گرفت پيمان از آنها:

  المعلى بن خنيس ) عن الصادق ( عليه السلام ) ، إن يوم النيروز...هو اليوم الذي وجه فيه رسول اللّه ( صلى اللّه عليه وآله ) عليا ( عليه السلام ) إلى وادي الجن ، وأخذ عليهم العهود والمواثيق.  وسائل الشيعة: 173/8.

 هدف از طرح اين مناسبت هاى تاريخى درروايات اسلامى كه تصادف و تصادم آنها با روز نوروز نيز يك امر اتفاقى و طبيعى به نظر مى رسد، اين است كه، يك اصل به جامعه بشرى معرفى گردد، كه مى شود مناسبتهاى غير اسلامى را نيز با معنويت و كارهاى معنوى و دينى همگان نمود و تنها به صرف مساله اعتقاد باستانى آن توجّه ننمود، بلكه رنگ خدايى به آن داد، به همين جهت در باره روز نوروز مطرح شده است كه امام صادق فرمود: عن الصادق: ... وما من يوم نيروز إلا ونحن نتوقع فيه الفرج... هيچ روز نووزى فرا نمى رسد مگر آنكه ما در آن روز توقّع و انتظار فرج را داريم، يعنى در اين روز نيز مانند روزهاى ديگر منتظر فرج و ظهور امام عصر و بقيه الله الاعظم خواهيم بود. وسائل الشيعة: 173/8. .

 سرّ سرآمدى انتظار فرج در روز نوروز، به قدرى كه امام صادق اينگونه فرموده باشد، اين است كه نوروز همراه با آغاز فصل بهار،  سرسبزى طبيعت و رشد دوباره موجودات، بيدار شدن دوباره زمين از خواب زمستانى، آغاز شادابى و نشاط دوباره انسانها است و در حقيقت نوروز روز حيات دوباره همه جهان و انسان است، و روز اميدوارى به آينده و بهتر شدن سال جديد است. و توقع فرج نيز براى دستيابى به همين امور است، زيرا با فرا رسيد فرج  و ظهور امام عصر، حيات دوباره معنوى و دينى در جامعه بوجود مى آيد، و نشاط و اميدوارى به آينده نيز د رميان مردمان حاكم مى گردد، و همه با هم و با اتحاد و انسجام يكپارچه به توحيد مى گروند و بزرگترين روز تحول در آينده همان روز فرج بقيه الله الاعظم است.

 پس آمال و اهداف انتظارفرج با اهداف و آمال نوروز اشتراكات فراوانى دارند، به همين جهت امام صادق فرمود: در اين روز ما انتظار فرج را داريم.


Share
* نام:
ایمیل:
* نظر:

پربازدیدترین ها
پربحث ترین ها
آخرین مطالب
صفحه اصلی | تماس با ما | آرشیو مطالب | جستجو | پيوندها | گالري تصاوير | نظرسنجي | معرفی استاد | آثار و تألیفات | طرح سؤال | ایمیل | نسخه موبایل | العربیه
طراحی و تولید: مؤسسه احرار اندیشه