2024 March 19 - سه شنبه 29 اسفند 1402
مصاحبه با روزنامه قدس ویژه زیارت پیرامون حدیث امام رضا(ع) با موضوع خشم و غضب
کد خبر: ٢١١٤ تاریخ انتشار: ٢٣ اسفند ١٣٩٤ - ٠٩:٣٨ تعداد بازدید: 4326
صفحه نخست » عمومی » مصاحبه
مصاحبه با روزنامه قدس ویژه زیارت پیرامون حدیث امام رضا(ع) با موضوع خشم و غضب


 

متن حدیث

 

امام رضا(ع) می فرماید: «الغَضَبُ مِفتاحُ کُلِّ شَرٍّ؛ خشم کلید هر بدی است.
منبع؛ مشکاه الانوار، ص 219


با توجه به این کلام نورانی حضرت رضا(ع)، لطفا به سوالات ذیل پاسخ دهید.
در ابتدا لازم می دانم به نکته ای در باره اصل حدیث اشاره کنم و آن اینکه حدیث مزبور در منابع فراوانی نقل شده است و از چند امام (ع) نیز روایت گردیده ا زجمله امام صادق(ع) ، امام کاظم(ع)  در حدیث هشامیه،  امام رضا(ع) ،  و امام عسکری (ع).

اما در عمده ی منابع حدیثی معتبر به امام صادق(ع)  نسبت داده شده که به قرینه راوی که داود بن فرقد است نیز صحیح به نظر می رسد و در ضمن دارای منابع متعددی نیز می باشد ، ولی از وجود مقدس امام رضا(ع) به صورت مرسل و تنها در یک منبع آمده و آن کتاب مشکاه الانوار مرحوم طبرسی است،

 


 
س 1) منشأ خشم و عصبانیت در وجود انسان چیست؟

 

غضب یکی از غرایض نهادینه شده در وجود برخی از موجودات و مخلوقات الهی اعم ا زانسان و حیوان است که البته تفاوت این دو نیز در این جهت است که غضب حیوانی بی اختیار و غیر ارادی است ولی عضب انسانی ارادی و با اختیار او می باشد.

 

اما در باره غضب خوب است که در مرحله اول به تعریف این واژه بپردازیم تا پس از روشن شدن موضوع به سایر پرسش ها پرداخته باشیم.

 

راغب اصفهانی در مفردات که مهمترین منبع واژه شناسی قرآن است در باره غضب چنین می نویسد: الغضب ثوران دم القلب اراده الانتقام. غضب فوران کردن خون قلب آدمی است برای انتقام گرفتن از چیزی و یا کسی.

 

و به همین جهت امام (ع) در باره غضب فرمود: اتقوا الغضب فإنه جمرة توقد في قلب ابن آدم ، ألم تروا إلى انتفاخ أوداجه وحمرة عينيه ، از غضب بپرهیزید، چرا که غضب قطعه ای از آتش افروخته و ملتهب است که در قلب آدمی روشن می شود، مگر نمی بینی به هنگام غضب  رگ های بدن انسان باز شده و  متورم می شود، و صورت آدمی سرخ می گردد. مفردات الفاظ القرآن الکریم: 608.

 

پس با توجه به بیانات فوق می توان این چنین بیان کرد که منشاء غضب و عصبانیت تحرکات قلبی و فشارهایی است که در همه عروق بویژه عروق قلبی بوجود می آید اما این منشاء را به دو بخش نیز می توان تقسیم نمود: 1 - خشم رحمانی که منشاء آن خداوند است . 2 - خشم شیطانی که منشاء آن شیطان و هواهای شیطانی است.

 

به همین جهت در روایات و احادیث نیز به هر دوبخش آن توجه شده است.

 

امام علی(ع) در نهچ البلاغه می فرماید:  واحذر الغضب فإنه جند عظيم من جنود إبليس .

 

از خشم بپرهیز چرا که خشم یکی از سپاهیان با عظمت شیطان است.

 

و در مقابل نیز فرمود: من أحد سنان الغضب لله قوي على قتل أشداء الباطل. هرکسی که دندان خشم خود ر ا در مسیر خداوند تیز کند، خداوند به او نیروی مضاعف در مسیر مبارزه و قتل دشمنان خواهد بخشید.

 

 

 

س 2 ) چرا در احادیث اسلامی می فرمایند که خشم کلید هر بدی است؟

 

همانطوری که در حدیث فوق الذکر نیز آمده است خشم و غضب منشاء همه بدی ها و شرارت ها است، و راز این مطلب نیز با دقت در معنای غضب روشن خواهد شد، چرا که فوران عروق قلبی و خون قلب سبب ایجاد یک هیچان بالا و غیر قابل کنترل خواهد شد و انسان را به اوج تحرکات احساسی خواهد رساند به حدی که دیگر عقل آدمی از فعالیت و تشخیص درست مورد آن باز می ایستد، و باز ایستایی عقل از فعالیت صحیح سبب اتخاذ هرگونه تصمیم خواهد شد که هرگز بر پایه عقل و خرد انسانی نبوده است،

 

به همین جهت امام صادق(ع) فرمود:  من لم يملك غضبه لم يملك عقله . هر کسی که غضب خود را کنترل نکند مالک عقل خویش نیز نخواهد بود. وسایل الشیعه: 15/359 ح 11.

 

و پرواضح است که تصمیمات اتخاذ شده که بر پایه خرد نباشد قطعا بر پایه نفس خواهد بود که منشا همه شرارت ها خواهد گردید ، به همین جهت در روایات آمده که از غضب بپرهیزید چرا که ابتدایش دیوانگی و پایانش پشیمانی است.

 


س 3) بر اساس آموزه های دینی انسان چگونه می تواند خشم خود را کنترل کند؟

 

بر اساس آموزه های دینی به انسان توصیه شده که در هنگام مواجهه با صحنه غضبناک که موجب خشم آدمی می گردد، تلاش کند که از صحنه غضبناک جدا شود تا تصمیمی نا بجا نگیرد و پس از آرام شدن بتواند به اتخاذ تصمیمی صحیح و عقلانی اقدام نماید.

 

از این رو به نکاتی درروایات تاکید شده که بدان می پردازم.

 

1 - یاد خدا به هنگام عصبانیت و خشم.

 

عن إسحاق ابن عمار قال : سمعت أبا عبد الله ( عليه السلام ) يقول : إن في التوراة مكتوبا : يا ابن آدم اذكرني حين تغضب أذكرك عند غضبي..... الكافي ج 2 ص 302.

 

اسحتق بن عمار می گوید: ا زامام صادق شنیدک که فرمود: در تورت نوشیته شده است که ای فرزند آدم! هنگامی که خشمگین می شوی به یاد من باش تا من نیز به هنگام غضب خود ، یادی از تو نیز بکنم.

 

 

 

2 -  خروج از وضعیت و صورت خشم.

 

یکی از نکات دیگری که بدان توضیح داده  شده برای غیر فعال ساختن خشم انسان، این است که در هر حالتی که خشمگین شده ایم بلافاصله خود را از آن وضعیت خارج کنیم، یعن یبه طور مثال چنانچه ایستاده ایم بنشینیم و یا نشته این بایستیم و یا ایستاده ایم حرمت کنیم و برویم و بالعکس تا از آن وضعیت خشمگینی خارج شویم.

 

عن أبي بصير ، عن الصادق جعفر بن محمد ، عن أبيه ( عليهما السلام ) أنه ذكر عنده الغضب ، فقال : ....فأيما رجل غضب وهو قائم فليجلس فإنه سيذهب عنه رجس الشيطان ، وإن كان جالسا فليقم ، وأيما رجل غضب على ذي رحم فليقم إليه وليدن منه وليمسه ، فان الرحم إذا أمست الرحم سكنت . وسایل الشیعه: 15/358 ح

 

ابوبصیر روایت می کند که امام صادق(ع) فرمود: هر کسی که خشم او را فراگرفت، چنانچه ایستاده است بنشیند، چرا که این خشم که نوعی پلیدی شیطانی است از وجود شما خارج می شود. و اگر نشسته است پس بایستد.

 

و هرکسی که بر یکی از بستگان و محارم خود غضب کرد بلافاصله برخیزد به او نزدیک شود و دست او را بکیرد و بفشارد ، چرا که رحم و اعضای یک نسل وقتی به همدیگر نزدیک باشند آرام می گیرند.

 

 

 

3 - نوشیدن آب به هنگام خشم

 

خداوند در  بسیاری از نعمت های خودش برکاتی را قرار داده که ما از آن ها بی اطلاع هستیم، به طور مثال  در روایات این چنین آمده است که نوشیدن اب برای رفع خشم و عصبانیت مفید است.

 

عن أبي طيفور المتطبب ، قال : نهيت أبا الحسن الماضي ( ع ) عن شرب الماء ، فقال : وما بأس بالماء ، وهو يدير الطعام في المعدة ، ويسكن الغضب ، ويزيد في اللب ، ويطفئ المرار. المحاسن ج 2 ص 572.

 

ابو طیفور متطبب روایت می کند که ابوالحسن ماضی که به احتمال امام کاظم(ع)  باشد به من فرمود: نوشیدن اب چند اثر دارد که یکی از آنها تسکین غصب است.

 

 

 

س 4) از منظر آیات و روایات خشم چه پیامدهای اخروی و دنیوی را برای انسان در پی دارد؟ و همچنین پی آمدهای کنترل خشم چیست؟

 

به جهت اینکه خشم یکی از حالات تحریک آمیزی و ایجاد بحران است چنانچه کنترل نشود پیامدهای مادی و معنوی فراوانی خواهد داشت.

 

الف) پشیمانی.

 

امام فرمود: از خشم بپرهیزید چرا که آغازش جنون و فرجامش پشیمانی است.

 

 

 

ب) فساد ایمان

 

امام صادق از پیامبر اسلام روایت می کند که فرمود: غضب همانا ایمان انسان را نابود می کند همانطوری که سرکه عسل را نابود و فاسد می سازد.

 

عن أبي عبد الله ( عليه السلام ) قال : قال رسول الله ( صلى الله عليه وآله ) : الغضب يفسد الايمان كما يفسد الخل العسل . وسایل الشیعه: 15/159.

 

 

آثار و برکات کنترل خشم

همانگونه که خشم دارای پی آمدهای شوم و نادرستی می باشد ، کنترل خشم نیز دارای برکات بسیاری خواهد بود.

 

الف) پوشش عیوب انسان

امام صادق (ع) فرمود: کسی که هشم خود را فرونشاند خداوند عیوب او را نیز خواهد پوشاند

 

عن سيف بن عميرة ، عمن سمع أبا عبد الله ( عليه السلام ) يقول : من كف غضبه ستر الله عورته . وسایل الشیعه: 15/362.

 

 

 

ب) امنیت روز قیامت

 

امام باقر(ع) فرمود: هر کسی که خشم خود را در برابر مردم و آبروی مردم کنترل نماید خدائند نیز در قیامت پرونده او را کنترل می کند

 

عن أبي حمزة الثمالي ، عن أبي جعفر ( عليه السلام ) قال : سمعته يقول : من كف نفسه عن أعراض الناس كف الله عنه عذاب يوم القيامة ومن كف غضبه عن الناس أقاله الله نفسه يوم القيامة . وسایل الشیعه: 15/360 .

 

 

ج) امنیت از خشم خداوند

 

امام باقر روایت می کند که در تورات موسی در  مناجات وی با خدا چنین آمده که خداوند به او فرمود: ای موسی! خشم خودت را فرو ببر ، تا من نی زخشم خود ار فرو بنشانم.

 

عن أبي جعفر ( عليه السلام ) قال : مكتوب في التوراة - فيما ناجي الله به موسى ( عليه السلام ) - : يا موسى أمسك غضبك عمن ملكتك عليه أكف عنك غضبي . وسایل الشیعه: 15/360.

 


 
س 5) برخی از علمای اخلاق توصیه می کنند که زمانی که شیطان شما را وسوسه می کند، مشغول به ذکر الهی شوید، آیا برای کنترل خشم نیز ذکر خاصی توصیه شده است؟

در باره ذکر مخصوص در فرو بردن خشم ذکر ویژه ای من ندیدم که چیز خاصی نقل شده باشد ، ولی یک نکته مهم وجود دارد که فرموده اند هرگاه خشمگین شده یاد خداوند باش و ذکر وی را بگو، ولی نوع ذکر ویژه  و  معنا دار بیان نشده است.

 

عن إسحاق ابن عمار قال : سمعت أبا عبد الله ( عليه السلام ) يقول : إن في التوراة مكتوبا : يا ابن آدم اذكرني حين تغضب أذكرك عند غضبي..... الكافي ج 2 ص 302.

 

اسحتق بن عمار می گوید: ا زامام صادق شنیدک که فرمود: در تورت نوشیته شده است که ای فرزند آدم! هنگامی که خشمگین می شوی به یاد من باش تا من نیز به هنگام غضب خود ، یادی از تو نیز بکنم.

پس هر ذکری که بتواند انسان را به یاد خداوند بیاندازد و از غفلت یاد خداوند بیرون کند در کنترل خشم و غضب مفید خواهد بود.

 

 

س 6) آیا خشمگین شدن همیشه نکوهیده است و یا در مواقعی می توان بر اشخاص و اتفاقاتی خشم گرفت؟

 

آنچه خداوند در وجود انسان نهاده است نمی توند به طور مطلق و برای همیشه و در همه موارد نکوهیده باشد، غریزه غضب و خشم را نیز خداوند در وجود آدمی قرار داده است ، اما خداوند به انسان توصیه فرموده که قوه غضب را در خود کنترل نمایید، تا سرکشی نکند و در هر موردی که هوای نفس شما اراده کرده او را به کار نگیرید، اما در بعضی موارد نیز لازم است که از خشم بهره گرفت

 

در قران کریم و سیره حضرات معصومین (ع) موارد به کار گیری خشم عبارت از دشمنان اسلام و خدا معرفی شده اند ، ولی دوستان خداوند  اسلام نباید مورد خشم قرار گیرند، (اشداء علی الکفار رحماء بینهم)

 

و یکی دیگر ا زآن موارد نسبت به متعدیان به حقوق دینی و حقوق عموم است و آنهایی که مرزهای دین را در میان جامعه می شکنند و به آن تعرض می کنند همانند مفسدان اقتصادی که به بیت المال مسلمین تعدی می کنند.

 

در سیره پیامبر اسلام نقل شده که هرگز برای خودش خشم نکرد ولی در مقابل نیز هرگز با آنهایی که به دین تعرض می کردند مدارا ننمود بلکه سخت بر آنان گرفت.



Share
* نام:
ایمیل:
* نظر:

پربازدیدترین ها
پربحث ترین ها
آخرین مطالب
صفحه اصلی | تماس با ما | آرشیو مطالب | جستجو | پيوندها | گالري تصاوير | نظرسنجي | معرفی استاد | آثار و تألیفات | طرح سؤال | ایمیل | نسخه موبایل | العربیه
طراحی و تولید: مؤسسه احرار اندیشه